Zdawaliście sobie sprawę, że termin „alfabet” funkcjonuje aż w pięciu różnych sensach? Wiecie czym różnią się od niego „abdżad” i „abugida”? Albo któremu z obecnie używanych na świecie alfabetów można przyznać tytuł najbardziej dominującego? Jeśli chcecie poznać odpowiedzi na te pytania, zapraszamy do lektury dzisiejszego artykułu!
Zanim poznasz alfabety świata – wiesz w ogóle, co to jest alfabet?
„Abecadło z pieca spadło,
O ziemię się hukło,
Rozsypało się po kątach,
Strasznie się potłukło:
I — zgubiło kropeczkę,
H — złamało kładeczkę,
B — zbiło sobie brzuszki,
A — zwichnęło nóżki,
O — jak balon pękło,
aż się P przelękło.
T — daszek zgubiło,
L — do U wskoczyło,
S — się wyprostowało,
R — prawą nogę złamało,
W — stanęło do góry dnem
i udaje, że jest M.”
(„Abecadło”, Julian Tuwim)
Mieliście świadomość, że termin „alfabet” jest używany aż w pięciu znaczeniach, które to często są ze sobą mylone? Jeśli nie, to już wam wszystko wyjaśniamy.
-
Słowo „alfabet” wywodzi się ze starogreckich pierwszych liter alfabetu, mianowicie od alfy i bety.
-
W Polsce znany jako „abecadło”, w staropolskich tekstach znany jako „obiecadło”.
-
To najpopularniejszy system zapisywania mowy.
Zanim przejdziemy alfabetów świata i rozwiązania tajemnicy, który z nich jest najbardziej dominujący, przejdźmy najpierw do przedstawienia pięciu znaczeń alfabetu. Są to:
-
Pismo alfabetyczne – jest to fonetyczny system pisma, w którym każdy znak zwany literą odpowiada zwykle jednemu dźwiękowi (głosce). Będzie tutaj np. alfabet łaciński. W tym sensie termin alfabet będzie tożsamy z pojęciem pisma.
-
Alfabet narodowy – jest to zestaw liter oraz uzupełniających go znaków pisma używany dla danego języka lub narodu. Ułożony w tradycyjny i ustalony sposób. W takim sensie alfabety są różne choć stanowią warianty narodowego tego samego pisma alfabetycznego w sytuacji, gdy posiadają własne odrębne znaki.
-
Porządek alfabetyczny – jest to ustalony i tradycyjny porządek znaków dla danego alfabetu narodowego.
-
System transkrypcji mowy – są to różne systemy transkrypcji mowy. Jednym z najbardziej znanych jest międzynarodowy alfabet fonetyczny, znany jako IPA lub API.
-
Systemy kodów, które nie są systemami pisma – tym pojęciem czasem określa się „alfabet fonetyczny ICAO” (zwany również jako „alfabet fonetyczny NATO”). Tak naprawdę nie jest to system pisma, ale metoda mnemotechniczna literowania i jednoznacznego przekazywania zapisu słów zapisywanych alfabetem łacińskim, z zastosowaniem tzw. mnemonimów, czyli słów zaczynających się od danej litery.
Alfabet i nazwy pokrewne. O co chodzi?
Nie wszystkie systemy pisma można nazwać terminem alfabet i wrzucić do worka alfabetów świata. Dlaczego?
Abdżad – to pismo spółgłoskowe. Jego nazwa wzięła się od pierwszych czterech liter z pisma arabskiego, a mianowicie od „ ‚a , b, dż, d”. Zaliczają się do nich: arabski, aramejski, fenicki, hebrajski, syriacki.
Abugida – to z kolei alfabet sylabiczny. Nazywa się tak od pierwszych czterech liter w piśmie etiopskim, „a , bu, gi, da”. Dzielą się na trzy główne rodziny: indyjskie, etiopskie i kanadyjskie.
Alfabet łaciński – najbardziej dominujący pośród alfabetów świata?
Alfabet łaciński znany jest także jako łacinka oraz alfabet rzymski. Ten system znaków służy do zapisu większości języków europejskich, a także wielu innych. Warto podkreślić fakt, że jest najbardziej rozpowszechnionym alfabetem na świecie – czy wiedzieliście, że posługuje się nim aż 35% ludzi żyjących na naszej planecie? Jego historia związana jest z systemem służącym do zapisu łaciny.
-
Wywodzi się z alfabetu etruskiego,
-
czas używania: od ok. 700 roku p.n.e.,
-
początkowo składał się z 21 liter.
-
rodzaj: fonetyczny,
-
typ: pismo głoskowe (alfabet),
-
kierunek pisma: od lewej do prawej, od góry do dołu,
-
są dwa zestawy znaków – małe i wielkie litery,
-
języki pisma: języki europejskie: germańskie, romańskie, celtyckie, a także niektóre słowiańskie, tureckie, itp.
Alfabety świata – chwila dla fikcji
O co chodzi? Wśród alfabetów świata znajdują się także te, które określa się mianem fikcyjnych, a mianowicie stworzonych do celów literackich czy innych.
Co znajdziemy w tej kategorii? Są wśród nich m.in.:
Wymyślony przez J. R.R. Tolkiena na potrzeby jego mitologii śródziemna cirth, stworzony przez dr. Marca Okrada na potrzeby serialu „Star Trek” klingoński czy używany w świecie „Gwiezdnych Wojen” fikcyjny alfabet o nazwie aurebesh.
Alfabety świata: systemy pisma pokrewne alfabetowi
W tej grupie znajdują się m.in.: awestyjski, etruski, głagolica, grecki, gruziński, koptyjski, koreański zw. hangul, ormiański, runiczny czy staroturecki.
Alfabety świata: ze względu na zestaw znaków i porządek alfabetyczny i na bazie alfabetu łacińskiego
Brzmi trochę skomplikowanie, ale jeśli przeczytaliście uważnie wcześniejsze partie tego artykułu, na pewno wszystko jest jasne.
Wśród tych alfabetów świata znajdują się np.: albański, angielski, chorwacki, czeski, fiński, francuski, litewski, polski, portugalski, włoski, węgierski, wietnamski.
Alfabety świata: ze względu na zestaw znaków i porządek alfabetyczny i na bazie alfabetu cyrylickiego
Wśród nich są takie alfabety świata jak np.: bułgarski, białoruski (cyrylicki), serbski (cyrylicki), macedoński czy rumuński (cyrylicki).
Alfabety świata: ze względu na zestaw znaków i porządek alfabetyczny i na bazie alfabetu (abdżadu) arabskiego
Domyślacie się, które z nich wchodzą do tej kategorii? Są to np. arabski, perski czy turecki (arabski).
Alfabety świata: ze względu na zestaw znaków i porządek alfabetyczny i na bazie alfabetu (abdżadu hebrajskiego)
Tej grupie są hebrajski czy jidysz.
